«Η αλήθεια είναι πάντα ένα χάος», λέει η Μαρία Ντολθ, η αφηγήτρια των Ερωτοτροπιών (Εκδόσεις Πατάκη), ενός βιβλίου που ψάχνει μανιασμένα την αλήθεια (για ένα έγκλημα, για έναν έρωτα, ή για περισσότερους), ενός ασθματικού μα παράλληλα ψύχραιμου (πώς γίνεται αυτό; γίνεται) μυθιστορήματος που τραβά τις κλωστές ενός ουλαμού πελώριων και αντιφατικών ψεμάτων —όλων των απίθανων ψεμάτων που την καλύπτουν—, που σκάβει ανάμεσα στο καλοϋφασμένο τους δίχτυ (το δίχτυ μιας αράχνης γεννημένης από ψέματα, δόλο, πόθο: πολύ πόθο), και, άξαφνα, λογοτεχνία: πολλή, πολλή λογοτεχνία, λογοτεχνία κρυμμένη και ξεχασμένη μα αδιαλείπτως παρούσα, «ενσαρκωμένη» με τρόπους ιδιότροπους και ριψοκίνδυνους.
Οι Ερωτοτροπίες είναι ένα μάθημα ακριβής πεζογραφίας, δομημένο αριστοτεχνικά, που σε παίρνει από το χέρι και σε οδηγεί σε έναν λαβύρινθο χτισμένο από μία και μόνη ευθεία (κάτι, φυσικά, μας θυμίζει αυτό) που όμως μοιάζει με κυκλοτερή σπείρα με ολοένα και μικρότερη κυκλική διαδρομή: κάθε φορά, σε κάθε επαφή των κεντρικών ηρώων, κάτι αλλάζει θέση ανεπαισθήτως —και στη συνέχεια έντονα και άγρια— και όλο το αρχιτεκτόνημα αναδομείται, για να επαναδομηθεί εκ νέου στην επόμενη επαφή και στο επόμενο Κεφάλαιο, και στο επόμενο, και στο επόμενο, ενώ έχει ήδη ερευνηθεί και ανασκαλευτεί στις σκέψεις της συμπαθούς επιμελήτριας εκδόσεων Μαρίας Ντολθ, αυτής της άβουλης ηρωίδας και πρωταγωνίστριας, που εντέλει συνιστά την αρχετυπική Αναγνώστρια λογοτεχνίας.
Το βιβλίο όμως είναι κι άλλα. Είναι ταυτόχρονα ένα αστυνομικό μυθιστόρημα —γιατί εδώ υπάρχει σαφώς, είπαμε, ένα έγκλημα, ένα φρικτό έγκλημα με πολύ αίμα, αλλά και μία μηχανορραφία, και φυσικά ένας, ή ίσως περισσότεροι, δολοφόνοι—, και ένα απολύτως μοντέρνο, απολύτως σύγχρονό μας αισθηματικό μυθιστόρημα, και ένα μυθιστόρημα ακραίου πάθους και υψηλού πυρετού, και ένα μυθιστόρημα ιδεών, και ένα μυθιστόρημα συζήτησης γύρω από την κλασική μυθιστοριογραφία: και ένα μάθημα δημιουργικής ανάγνωσης. Και είναι, επίσης, ένα μυθιστορηματικός τόπος έξοχων παρατηρήσεων: δεκάδων, εκατοντάδων παρατηρήσεων, σημαντικών και καίριων, που ο Χαβιέρ Μαρίας τις επισημαίνει με μια διόλου παρηγορητική για έναν ομότεχνό του άνεση. Και είναι, ακόμη, το βιβλίο που λέει κάτι εξόχως σημαντικό και αληθές, υπονομευτικό σε πρώτη ανάγνωση αλλά όχι στη δεύτερη:
Ό,τι συμβαίνει […] στα μυθιστορήματα δεν έχει σημασία και λησμονιέται μόλις τα τελειώσει κανείς. Το ενδιαφέρον είναι οι δυνατότητες και οι ιδέες που μας ενσταλάζουν και μας μεταβιβάζουν μέσα από τις φανταστικές τους υποθέσεις: [Αυτές] μάς μένουν με μεγαλύτερη σαφήνεια απ’ ό,τι τα πραγματικά συμβάντα, και τις λαμβάνουμε πιο πολύ υπόψη.
Για να τελειώσω, δύο ακόμη παρατηρήσεις μόνο: πρόκειται, επίσης, για ένα βιβλίο γραμμένο με υποδόριο χιούμορ σπάνιας λεπτότητας, από την πρώτη ώς την τελευταία του λέξη (αν το διαβάσει κανείς έτσι, θα απολαύσει ένα άλλο βιβλίο), βιτριολικού πνεύματος καλά κρυμμένου πίσω από όλα του τα επιχειρήματα και τους ατέλειωτους αφορισμούς του· τέλος, στις Ερωτοτροπίες (ο τίτλος μάς κλείνει το μάτι, καθώς κανείς δεν ερωτοτροπεί άμεσα εδώ) παρουσιάζεται και μία σατιρική εκδοχή τού ίδιου τού Μαρίας, υπό την περσόνα τού Γαράυ Φοντίνα, οιονεί υποψηφίου για το Νομπέλ Λογοτεχνίας και αυτού, έξοχη και, ας μου επιτραπεί, αλησμόνητη, αν και (υποτίθεται) δευτερεύουσα.
Σπουδαία, πραγματικά, η μετάφραση της Χριστίνας Θεοδωροπούλου! Το βιβλίο συστήνεται χωρίς την παραμικρή επιφύλαξη.
Κυριάκος Αθανασιάδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου