Mo Hayder, «Το φονικό κελάηδισμα»

Υπάρχει ένα ολόκληρο υποείδος της Αστυνομικής Λογοτεχνίας που ξεφεύγει, και ξεφεύγει ανατριχιαστικά, από τις πιο συνηθισμένες υποθέσεις, από το «καθημερινό» έγκλημα, από το μυστήριο και το γρίφο, από ένα δυσεπίλυτο αίνιγμα που καλείται να αποκωδικοποιήσει και να λύσει ένας ντετέκτιβ, ιδιωτικός ή μη, ή μία ομάδα ερευνητών: μιλώ για τα μυθιστορήματα με καθ’ έξιν δολοφόνους, εντέλει ό,τι πιο σατανικό και μακάβριο μπορούμε να φανταστούμε, και ό,τι πιο έξω από τα πλαίσια μιας οργανωμένης κοινωνίας. Μολονότι γράφονταν αρκετά και πριν ακόμη μάς συστήσει τον Χάνιμπαλ Λέκτερ ο Τόμας Χάρις, το 1981 είναι σαφώς τομή για το genre, και ο Κόκκινος δράκος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν το επίσημο κάλεσμα του ψυχρού, αδυσώπητου και απολύτως διαταραγμένου serial killer στο προσκεφάλι των αναγνωστών — μολονότι έπρεπε να περάσουν δέκα ολόκληρα χρόνια για να τρομάξει για τα καλά το κοινό από την τρομερή επιτυχία της Σιωπής των αμνών, που βασίστηκε στη δεύτερη λογοτεχνική εμφάνιση του —για έναν περίεργο λόγο— συμπαθούς κατ’ εξακολούθηση δολοφόνου, αυτού του λάτρη της ευζωίας, του αφύσικα καλλιεργημένου και παγερού τέρατος.

Οι ήρωες, παρά ταύτα, της Μο Χάιντερ δεν θυμίζουν τον δόκτορα Λέκτερ. Καθόλου. Είναι προσγειωμένοι σε μια ζοφερή πραγματικότητα, βγαλμένη κατευθείαν από τους εφιάλτες του. Εξ ου και το Φονικό κελάηδισμα είναι ένα βιβλίο που σου σφίγγει το στομάχι: μια χάρτινη παγίδα. Ωμό και αληθοφανές, δεν σου αφήνει πολλά περιθώρια να εκπλαγείς, να θαυμάσεις ή να γοητευτείς από τα τεκταινόμενα — μάλλον, δεν σου αφήνει κανένα. Εδώ ο δολοφόνος είναι μόνο, και ξεκάθαρα, άρρωστος, τα θύματά του κακοποιημένα αλλά όχι βασανισμένα (και όμως γίνεται…), το μυστικό του απεχθές και ανατριχιαστικό, και η αγχωτική έρευνα για την ανακάλυψή του συντονισμένη, παθιασμένη, επαγγελματική, αλλά και γεμάτη λάθη, αβλεψίες και προκατάληψη, κυρίως ρατσιστική, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Η Χάιντερ έχει εργαστεί —ανάμεσα σε πολλά άλλα που έχει κάνει— με την αστυνομία, έχει συνδράμει σε ανάλογες έρευνες, ξέρει τη δουλειά από μέσα, και μπορεί να την περιγράψει, όχι απλώς με αληθοφάνεια, αλλά με σκοτεινό, επίπονο ρεαλισμό.

Δεν θα ήθελα, και μάλλον δεν θα έπρεπε, να πω περισσότερα για την πλοκή, πέραν τού ότι ήδη από την πρώτη σελίδα ανακαλύπτονται σε ένα σκουπιδότοπο τα πτώματα κάποιων νέων γυναικών με πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ τους, τόσο ως προς την ηλικία, την εμφάνιση αλλά και τις έξεις τους, όσο και ως προς ορισμένες ανατομικές «τροποποιήσεις» που υπέστησαν μετά θάνατον. Ο επιθεωρητής Τζακ Κάφερι, που κάνει εδώ το ντεμπούτο του (θα ακολουθήσουν άλλα έξι μυθιστορήματα με κεντρικό ήρωα αυτό τον Λονδρέζο αστυνομικό επιθεωρητή), είναι σαγηνευτικός κυρίως επειδή είναι γήινος και βασανισμένος. Ο χαρακτήρας του εξελίσσεται και αναπτύσσεται στο μυθιστόρημα παράλληλα με την ιστορία, και είναι στιγμές που δεν μπορούμε παρά να ταυτιστούμε απόλυτα μαζί του — ειδικά στο σκληρό, σκοτεινό φινάλε.

Η Αστυνομική Λογοτεχνία, από την pulp μέχρι τη σύγχρονη είναι —και γι’ αυτό μάς αρέσει— γεμάτη κλισέ. Η κριτική της επίσης. Δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό να πω ότι το Φονικό κελάηδισμα είναι ένα βιβλίο για γερά νεύρα.

Η μετάφραση του Αύγουστου Κορτώ είναι εγγύηση, και η σειρά των αστυνομικών που βγάζουν οι Εκδόσεις Διόπτρα από τις κορυφαίες στην Ελλάδα.

Κυριάκος Αθανασιάδης