Σάββατο 25 Ιουλίου 2015

Bernhard Schlink, «Η γυναίκα στη σκάλα»


Ο Μπέρνχαρντ Σλινκ απολαμβάνει τις διηγήσεις του, και ίσως γι’ αυτό να μην τους βάζει εμπόδια ή να μην τις περιπλέκει. Το γράψιμό του είναι όσο πιο απλό επιτρέπεται, κομψό και διαυγές, κρυφά επεξεργασμένο και λειασμένο, ρέον και κρυστάλλινο, έξοχα ευκολοδιάβαστο και κεντημένο: ένα καλογυαλισμένο παρκέ στο υπέροχο σαλόνι όπου αφήνει τους ήρωές του να βαδίσουν — τους τρεις συν μία ήρωές του εν προκειμένω, στη Γυναίκα στη σκάλα: η γυναίκα λοιπόν, οι δύο άντρες της, και ο τρίτος, ένας μονήρης εραστής, ο αφηγητής, ή καλύτερα ο μάρτυρας, ο επινοητής, αυτός που παραμένει για να αφηγηθεί και να ονειρευτεί, και εντέλει να πράξει. Όμως εκεί ακριβώς, πάνω στο καλογυαλισμένο παρκέ, μέσα στο υπέροχο σαλόνι, είναι που ξεσπούν φωτιές, εκεί ακριβώς διαπράττονται φόνοι, τελούνται πράξεις μυστικές και καταχθόνιες, εξυφαίνονται πλεκτάνες που οι επιπτώσεις τους θα φανούν μετά από χρόνια, εκεί λέγονται λόγια που δεν έπρεπε να ειπωθούν, και δεν λέγονται ερωτόλογα που έπρεπε να είχαν ειπωθεί, γίνονται πράγματα που θα μάθουμε, ή που κάποιος απλώς θα υπαινιχθεί, όταν πια θα έχουν από καιρό συντελεστεί, όταν πια κανείς δεν θα θέλει να μιλά ή να ακούει γι’ αυτά, γιατί θα ανήκουν σε ένα παρελθόν στεγανό και ξένο. Το παρελθόν είναι μια επικράτεια σκοτεινή, και μόνο ένα σήμερα υπάρχει, που θέλει πολλή δύναμη για να το ζήσεις — πολλή δύναμη, πολλές νέες αποφάσεις, πολύ σθένος, και εντέλει πολλή αγάπη.

Η Γυναίκα στη σκάλα είναι ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα (και την αγάπη), αλλά είναι ακόμη, ασφαλώς, ένα μυθιστόρημα για την Τέχνη: τη ζωγραφική, αλλά και τη λογοτεχνία — για την αφήγηση, είτε με χρώματα είτε με λέξεις, και για το κύλισμά της μέσα στο χρόνο, για τις αλλαγές που υφίσταται (κανένα έργο δεν είναι μονοσήμαντο: όλα αλλάζουν και μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια και στις ηλικίες του παρατηρητή) και για τις αλλαγές που προξενεί. Ίσως τα καλύτερα επιμέρους κομμάτια του να έχουν να κάνουν ακριβώς με την καλλιτεχνική αναπαράσταση, τις εντυπώσεις που κομίζουμε από τα καλλιτεχνήματα, την ανθρώπινη ανάγκη για το μύθο, για την εξιστόρηση έξω από το κάδρο και πέρα από τις σελίδες, ακόμη-ακόμη και για τη μεγάλη Δυτική κατάκτηση (ή μοίρα) της κατάργησης του τέλους των ιστοριών, της δραματουργικής ασάφειας, των αφηγηματικών περιπλοκών, της τέχνης ως απόπειρας αναπαράστασης της κατακερματισμένης μας ζωής: μπορούμε να αναστοχαστούμε πάνω στο παρελθόν, αλλά δεν μπορούμε να το ξαναζήσουμε ή να το επινοήσουμε — μπορούμε όμως να παίξουμε μ’ αυτό, και το κάνουμε ευχαρίστως: ο έρωτας, λέει ο Σλινκ, είναι μια καλλιτεχνική κατάφαση. Η Γυναίκα στη σκάλα είναι, τέλος, ένα μυθιστόρημα για τη μνήμη, ένα μυθιστόρημα για την τρίτη ηλικία και ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα —  κυριολεκτικά όμως τον ανεκπλήρωτο.

Ο νεαρός δικηγόρος θα ερωτευτεί παράφορα (μία γυναίκα, ή το μοντέλο ενός ζωγράφου, ή την καλλιτεχνική της απεικόνιση), θα ονειρευτεί το μέλλον τους, εκείνη θα εξαφανιστεί, θα βγει από τα όρια του κάδρου, ώσπου κάποια στιγμή θα αναπλάσουν μαζί ένα κοινό για τους δυο τους παρελθόν — και πολλά παραπάνω. Φρανκφούρτη, Ανατολικό Βερολίνο, Αυστραλία, Αμερική: τόποι έρωτα, πάθους, ανομολόγητων πολιτικών πράξεων, θυσίας και θανάτου. Και νοσταλγίας.

Η Γυναίκα στη σκάλα είναι κυρίως, τελικά, ένα μυθιστόρημα για τη νοσταλγία: για πράγματα χαμένα.


Πολύ όμορφη η μετάφραση του Απόστολου Στραγαλινού. Όλα τα βιβλία του Μπέρνχαρντ Σλινκ, και φυσικά το περίφημο Διαβάζοντας στη Χάννα, κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κριτική.

Κυριάκος Αθανασιάδης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου