Μάρτα Ριβέρα ντε λα Κρουθ, «H Σημασία των πραγμάτων»

Κατά τον κλασικό χαρακτηρισμό «βιβλία για το καλοκαίρι», που σαφώς και υπάρχουν, σαφώς και γράφονται, εκδίδονται και διαβάζονται αφειδώς, και που βέβαια σπανίως έχουν «καλοκαιρινά» θέματα —ίσα-ίσα, είναι κυρίως αστυνομικά, περιπετειώδη, ερωτικά, φανταστικά, ή ιστορικές σάγκες—, θα χαρακτήριζα τη Σημασία των πραγμάτων της Μάρτα Ριβέρα ντε λα Κρουθ «μυθιστόρημα της Κρίσης», όχι γιατί μιλά γι’ αυτήν, κάθε άλλο, αλλά γιατί είναι ένα ισχυρό αντίδοτο απέναντί της. Όσο το διαβάζεις, δεν υπάρχει περίπτωση να απασχολήσουν το μυαλό σου έγνοιες και περισπασμοί της βάναυσης καθημερινότητας — και όχι επειδή μαζί του θα «ξεχαστείς», αλλά γιατί θα απολαύσεις τους χαρακτήρες του, το διπλό σκηνικό όπου κυρίως διαδραματίζεται, και μια ωραία, έξω από τα οικεία, ανεπαίσθητα ανεπτυγμένη και πανέμορφη ερωτική ιστορία «ωραίας και τέρατος», που καταλαμβάνει διακριτική θέση στις σελίδες του. Είναι ένα μυθιστόρημα που σε συνεπαίρνει και σε κατακτά. Πλούσιο, ευφάνταστο, γενναιόδωρο, καλογραμμένο και πρωτότυπο.

Ο κεντρικός ήρωάς του, ο Μάριο Μένκελ, ένας σύγχρονος, μοντέρνος βολταιρικός Καντίντ, συγγραφέας τού ενός βιβλίου και καθηγητής λογοτεχνίας σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, είναι ένας ήσυχος, πράος, δειλός, αγαθός ανθρωπάκος κοντά στα πενήντα, που θέλει να περνά ξυστά από τη ροή της ζωής, να μην ενοχλεί και να μην ενοχλείται, σχεδόν σίγουρος πως ευθύνεται ο ίδιος για πολλά από τα κακά του κόσμου, αυτάρκης μέσα σε ένα στενό και καλά τακτοποιημένο περιβάλλον, πλημμυρισμένο ρουτίνα και επαναλαμβανόμενες, στερεοτυπικές κινήσεις: κάτι που γι’ αυτόν συνιστά θαλπωρή και του παρέχει ασφάλεια. Είναι το άκρον άωτον της διακριτικότητας, ένας άνθρωπος στάσιμος και τρομαγμένος, που θέλει να ζει στην αφάνεια με κάθε τρόπο. Ξαφνικά όμως, από τη μια στιγμή στην άλλη, μετά την αυτοκτονία του νοικάρη του, με τον οποίο δεν έχει έρθει ποτέ σε προσωπική επαφή, θα βρεθεί στο κέντρο ενός μικρού κόσμου γεμάτου πράγματα, μικρά, αλλότρια, άχρηστα, παλιά, όμως γοητευτικά και μυστηριώδη, συλλογές μικροαντικειμένων που πλημμυρίζουν το σπίτι του αυτόχειρα και φωνάζουν στον Μάριο να τα προσεγγίσει, να τα μελετήσει, να τα ταξινομήσει και να εξαγάγει ίσως από αυτά μια, ακόμη, ιστορία. Θα αντισταθεί βέβαια, είναι το τελευταίο που θέλει να κάνει ένας χαρακτήρας με τη δική του ψυχοσύνθεση, αλλά με τη βοήθεια μιας γυναίκας που ο ίδιος ονειρεύεται μυστικά επί πολλά χρόνια, της Μπεατρίθ Μιγιάρες, μιας δυναμικής συναδέλφου του που, σε αντίθεση με αυτόν, πατά γερά στα πόδια της, και που ο δειλός καθηγητής λογοτεχνίας θαυμάζει ενστικτωδώς, θα επιχειρήσει να βρει την έξοδο αυτού του λαβυρίνθου, στο μέσον του οποίου χτυπά μια γνωστή, πολύ γνωστή του καρδιά, και ένα πεπρωμένο.

Το βιβλίο, που θα αποζημιώσει όλους τους αναγνώστες του, θα ήταν καλό να διαβάσουν, μεταξύ των άλλων, και επίδοξοι συγγραφείς: είναι ένα καταπληκτικό εργαστήρι δημιουργικής γραφής (η ντε λα Κρουθ, άλλωστε, διδάσκει σε σχολή λογοτεχνικής δημιουργίας, εξ ου και δένει τόσο όμορφα και αβίαστα όλα τα υλικά της, μέχρι το αποκαλυπτικό φινάλε). Και μόνο από τέτοια, ήσσονα μυθιστορήματα, ήσσονα με την έννοια του μη-αριστουργήματος, του μη-μεγαλεπήβολου έργου, δηλαδή ενός «κανονικού» βιβλίου (μυθιστορήματα που λείπουν εμφαντικά από τα ελληνικά Γράμματα), μπορεί να διδαχτεί κανείς πώς γράφουμε (όπως και από ήσσονες ζωγράφους μπορεί να διδαχτεί κανείς να ζωγραφίζει: κανείς δεν μαθαίνει από τον Πικάσο και τον Μπρακ).

Εξαιρετική και ευφυής η μετάφραση της Ιφιγένειας Καλοδίκη, όμορφη έκδοση από την Ωκεανίδα, ένα μυθιστόρημα αισιόδοξο, «έξω καρδιά», που συστήνεται ανεπιφύλακτα.

Κυριάκος Αθανασιάδης